Türkiye’de yeni bir araştırma alanı olarak henüz çalışılmaya başlanan Kolay Dil ve Basit Dil araştırmaları engelsiz iletişim ve erişilebilirlik kapsamında Amerika ve Avrupa’da 1960’lardan beri uygulanan yaklaşımlardır. Bilindiği üzere de yeni araştırma alanları kendisiyle beraber terimleştirme, yani terim oluşturma eylemini zaruri kılmaktadır. Terimbilimciler, terim oluşturma eyleminin rastgele değil kontrollü ve bilinçli yapılması gerektiği konusunda hem fikirler; böylece yeni kavramlar tutarlı olabilecek ve bu sayede bilim insanları birbirleriyle iletişim kurabileceklerdir. Türkiye’de daha önce Kolay Dil ve Basit Dil alanlarında çalışmalar yürütülmemiş olması nedeniyle, her biri standart dilin farklı dilsel varyasyonlarını temsil eden ve farklı hedef kitlere hitap eden “Kolay Dil” ve “Basit Dil” kavramları “çeviri odaklı” bir terim oluşturma sürecine tabi tutulmuştur. Kavram elemesinden başlayarak öncelikle terimleştirme sürecinde “sade dil”veya “kolay okunur” (“easy-to-read”) gibi kavramların neden kullanılmadığı gerekçeleriyle açıklanmıştır. Terimleştirme sürecinde esas alınan sıfatların sözlük anlamlarından yola çıkıldığında “kolay” sıfatının mental bir sürecin kolaylığını ifade ettiği ve zıt anlamının ”güç veya zor” olduğu görülmektedir. Dolayısıyla “kolay” insan odaklı bir eforun ifadesi olarak görülebilir. Sözlüklerde “basit” sıfatına bakıldığına ise bir nesneyi veya olguyu nitelediği görülmektedir. Bu durum “basit”in zıt anlamında da görülebilir zira “basit”in zıt anlamı “karmaşık olmayan” olarak ifade edilebilir. Anlaşılacağı üzere “basit” sıfatının insan odaklı olmayıp nesne veya olgu odaklı bir tasvir olduğu söylenebilir. Bunla beraber “Kolay Türkçe” ve “Basit Türkçe” terimleri uluslararası literatürün gereklikleri doğrultusunda terim olarak dilimize kazandırılmıştır.
Kolay Dil ve Basit Dil, Kolay Türkçe ve Basit Türkçe, Terimleştirme, Erişilebilirlik
Bock, M. B., Pappert, S. (2023). Leichte Sprache, Einfache Sprache, verständliche Sprache. Narr Francke Attempto.
Bredel, U., Maaß, C. (2016). Leichte Sprache. Theoretische Grundlagen - Orientierung für die Praxis. Duden Verlag.
Ercilasun, A. B. (2004). Tarih akışı içinde ve Cumhuriyet döneminde Türk dili. BAL TAM Türklük Bilgisi Prizren 1(1), 11-23.
Göktepe, F., Demirkıvıran, S. (2023). Türkçe Kolay Dil’e ilk yaklaşımlar. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 51, 297-332. https://doi.org/10.24058/tki.2024.509
Karaman, B. İ. (2009). Terim oluşturma yöntemleri. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten, 57(2), 45-59.
Karaman, B. İ. (2017). Terimbilimi. Bilge Kültür ve Sanat.
Kaynar, M. K., Kalkan, N. (2019). Cumhuriyet’in dil reformunu okumak: Köprü mü, paravan mı? Mukaddime, 10(2), 444-469.
Klare, G. R. (2000). The measurement of readability: Useful information for communicators. ACM Journal of Computer Documentation, 24(3), 107-121.
Lange, D. (2018). Comparing „Leichte Sprache“, „einfache Sprache“ and „Leicht Lesen“: A corpus-based descriptive approach. İçinde: Jekat, Susanne J./Massey, Gary (Eds.). Barrier-free communication: Methods and products. Proceedings of the 1st Swiss conference on barrier-free communication. Winterthur: ZHAW Zürcher Hochschule für Angewandte Wissenschaften, 71-91.
Leskelä, L. (2021). Easy Language in Finland. Lindholm, Camilla ve Ulla Vanhatalo (Eds.) Handbook of easy languages in Europe içinde. Berlin: Frank und Timme, 149-189.
Levend, S. A. (1960). Türk dilinde gelişme ve sadeleşme evreleri (2. Basım). Türk Tarih Kurumu Basım Evi.
Lindholm, C., Vanhatalo, U. (2021). Handbook of easy languages in Europe. Frank und Timme.
Maaß, C. (2020). Easy Language – Plain Language – Easy Language Plus. Balancing Comprehensibility and Acceptability. Frank & Timme.
Özyurt, C. (2005). Dilde ve edebiyatta uluslaşma: Genç kalemler ve yeni lisan hareketi. Muhafazakar Düşünce 2 (5), 53-79.
Rink, I. (2020). Rechtskommunikation und Barrierefreiheit. Zur Übersetzung juristischer Informations- und Interaktionstexte in Leichter Sprache. Frank und Timme.
Çevrimiçi Kaynaklar
https://www.capito.eu/leichte-sprache/; (Erişim: 06.10.2024).
https://www.inclusion-europe.eu/easy-to-read/; (Erişim: 06.10.2024).
https://sozluk.gov.tr; (Erişim: 15.10.2024)
https://lugatim.com/s/KOLAY; (Erişim: 15.10.2024)
https://lugatim.com/s/BASİT; (Erişim: 15.10.2024)
