Çeviri kuramları tarihi üzerine çalışmalar çeviribilim alanındaki birikimlerimize katkı sağlamayı amaçlar. Bu çalışmada Cumhuriyet döneminin ilk kuramsal çalışması (Coşkun:2024) olarak nitelendirdiğimiz Ali Kemali Aksüt’ün Tercüme Hakkında Düşünceler ve Tatbikata Dair Bazı Nümuneler”i ile James Stratton Holmes’ın “Çeviribilimin Adı ve Doğası”’ karşılaştırılmıştır. Bu eserlerin yöntem yönünden çeviri çalışmalarına bakışı ve çeviri sınıflandırmaları incelenmiştir. Araştırmada bu eserlerin çeviriye ve çeviribilim alanına kuramsal bakış açılarındaki temel olarak benzer yönlerin bir betimlenmesi yapılmıştır. Her iki çalışmanın kuramsal yaklaşımları arasında benzerlikler tespit edilmiştir. İki eser çeviribilimin temel soru ve sorunlarını ele almaktadır. Konuyu ele alışları ve sunumları birbirinden farklıdır, sınıflandırmalarında belirgin bir fark gözlemlenir. Ancak çeviribilimin temel sorunları ile ilgili ortaya koydukları yaklaşımlar genel olarak örtüşmektedir. Holmes’in makalesinde nitelediği başlıkların birçoğuyla Aksüt’ün çalışmasında içerik olarak karşılaşmaktayız. Dolayısıyla Aksüt’ün çalışması çeviribilim açısından içerdiği kuramsal görüşlerden ötürü özgün niteliğe sahiptir.

kuram, çeviribilim tarihi, çeviribilim çalışmaları

Birinci, A. (1992). Ali Kemali Aksüt'ün filat hatıraları. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM) , Sayı 4, s.s 437-466, Ankara.
Coşkun, O. (2023). Osmanlıdan Cumhuriyete idareci ve mütercim Ali Kemalî Aksüt. Kesit Yayınları.
Coşkun, O. (2024). Cumhuriyet döneminin ilk kuramsal çeviribilim çalışması: Tercüme hakkında düşünceler ve tatbikata dair bazı nümuneler. VI. Uluslararası Rumeli [DİL, EDEBİYAT VE ÇEVİRİ] Sempozyumu 20-21 Ocak 2024-İstanbul. https://www.rumeliya.com/file/open/2117250076/6--rumeli--dec--sempozyumu--bildiri- ozetleri-20-01-2024.pdf.
Demirkıvıran, S. (2022). Literarische Übersetzungskonzepte: Der Streifzug Wilhelm Tells vom Osmanischen Reich zur Türkischen Republik. Öncü, Mehmet Tahir ve Sine Demirkıvıran (Eds.) Beiträge zum literarischen Übersetzen in der Türkei. Neue Aspekte und Perspektiven. Berlin: Logos.
Holmes, J. S. (1972). The name and nature of translation studies. In L. Venuti (Ed.), The Translation Studies Reader (2000) (1st ed., pp. 172–185). Routledge.
Kayaoğlu, T. (1998). Türkiye'de tercüme müesseseleri. Kitabevi.
Kemali, A. (1933). Tercüme hakkında düşünceler ve tatbikata dair bazı nümuneler. Resimli Ay Matbaası.
Özcan, O. (2020). Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatının Frankofon dünyasındaki bir elçisi: Çevirmen Tahsin Saraç. O. Coşkun (ed.), Çeviribilimden İzdüşümler içinde (s. 11-58) Kesit Yayınları.
Tahir Gürçağlar, Ş. (2008). Türkiye’de çevirinin politikası ve poetikası 1923-1960 (T. Demirel, çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Ülken, H. Z. (2009). Uyanış devirlerinde tercümenin rolü (4. Baskı). Türkiye iş Bankası Kültür Yayınları.
Yazıcı, M. (2004). Çeviri etkinliği. Multilingual.
Yücel, F. (2020). Çevirinin tarihi (2. Baskı). Çeviribilim Yayınları.